Nie pamiętałem, że był dla mnie taki ważny, jak często nie pamięta się o kimś do chwili, gdy niepamięć zostanie zweryfikowana przez śmierć. Ryszard Szurkowski to ktoś, komu winien jestem dwa słowa, choć nie jestem ani wiernym kibicem sportowym, ani – tym b...

Kiedy my szykujemy się do dwusetnej rocznicy urodzin Norwida, Włosi wchodzą w rok siedemsetlecia śmierci Dantego. Jeden z drugim mają sporo wspólnego – Norwid, podobnie jak inni romantycy polscy, bardzo był przejęty Boską komedią. Tłumaczył też, bardzo autors...

W setną rocznicę urodzin Karola Wojtyły pisałem tu o nieudanej próbie zrozumienia go inaczej niż poprzez wspomnienie – przywoływanie TAMTYCH odczuć, TAMTEGO entuzjazmu z 1978 roku. Dziś – nic. Mam poczucie, że w roku tego jubileuszu powinienem choć spróbować....

Powtarza się wciąż, słyszę to od zamierzchłego dzieciństwa przeżytego na warszawskim Powiślu, od początku, na nowo, rzucony od niechcenia jak niewinna oczywistość, jak przysłowie ludowe lub ojczysta prawda, wtręt w rodzaju: „Gwałciciel… pójdzie do więzienia, ...

Pewnego pięknego dnia pewien piękny pan poinformował nas, Ryszarda Kapuścińskiego i mnie, że Wisława Szymborska dostała Nobla, bo jest Żydówką. „Wiesz, dlaczego tak mówią?” – spytał potem Rysiek. „Przez kompleksy: nie wierzą, że są w stanie coś zdobyć własnym...

Czułość to może i nawet za dużo. Kiedyś wydawała mi się w sam raz, teraz nie mam już takich marzeń. Są niebezpieczne. Wystarczy łagodność – delikatniejsza forma czułości. Czułość trochę oblepia, zabiera wolność, w miarę jak zaczyna oczekiwać wzajemności. N...

Od kiedy w szkole podstawowej Maria Freyowa, nauczycielka polskiego, opowiadała ze szczegółami sceny, jakie zapamiętała z wojny polsko-bolszewickiej, nie powinienem się dziwić żywej, a jednocześnie archaicznej pamięci. Do dziś jestem wdzięczny surowej pani Ma...

Jestem rozbiegany, nie będę więc tutaj udawał skupienia. Poeci włoscy (Sandro Penna, Pier Paolo Pasolini) nauczyli mnie, że równoprawna z drogą długiej refleksji i uspokojenia jest droga niepokoju, gorączki pretekstu przeniesionej z życia do tekstu z liter i ...

Jest 25 września 1928 roku. Bobi Bazlen, triesteńczyk, tłumacz i badacz literatury niemieckojęzycznej, wysyła Eugenio Montalemu, poecie, który prawie pięćdziesiąt lat później dostanie Nagrodę Nobla, zdjęcie kobiety. Nie całej. Na fotografii, którą Montale wyj...

Nigdy wcześniej nie byłem w Jedwabnem. Nie, nie przeraża mnie domyślność miejsca. Po prostu każdy wyjazd jest dla mnie za trudny. Poza tym rzadko mam czas. A teraz mam – kilka dni, kilkanaście, kilkadziesiąt. Dzwonię do księdza Wojciecha Lemańskiego, pytam, c...

Usłyszałem o nim w 2013 roku, kiedy byłem na Lampedusie na kilka dni przed wielką katastrofą. Widziałem go potem w relacjach telewizyjnych, na zdjęciach prasowych. Rozmawiałem z nim długo na przełomie lipca i sierpnia 2015 roku. Zaprzyjaźniliśmy się dwa miesi...

Lecę do Syrakuz z nadzieją, że zobaczę ludzi, którzy wysiadają ze statku – z ulgą, wiatrem wolności we włosach, witani serdecznie, jak na mecie powinien być witany każdy, kto uciekł. Jaki to rodzaj nadziei, tego sam nie potrafię zrozumieć. Nie chodzi tylko...

Ojciec Roman Bielecki zaprosił mnie z felietonem do „W drodze”. Co miesiąc będę pisał o rzeczach ważnych dla mnie, oby nie tylko dla mnie. Kiedy powstaje rubryka, najpierw trzeba pokazać twarz – robię to z nadzieją, że ją posiadam. I bez wstydu, jakakolwie...

Klęczę na stopniu oddzielającym podłogę od wanny i myję niewielką tablicę wielkości dwu rozpostartych dłoni. Żeby ją wyszorować, muszę mocno przyciskać do dna wanny, ale dno jest z żywicy, może się porysować. Podkładam ręcznik, biorę szczoteczkę do zębów, chy...

Tej mojej cechy charakteru zawsze się wstydziłem, choć późno ją sobie nazwałem. A nazwałem niedoskonale, przydługo i mętnie, fizjologiczną miłością bliźniego. Lubię ludzi – to coś, czego bym się nie wyparł. Podczas każdej podróży staram się usiąść jako kto...

Jakiś czas temu z okazji rocznicy wyzwolenia obozu w Auschwitz reporterka jednej ze stacji telewizyjnych przeprowadzała rozmowy z Żydami, którzy przeżyli Zagładę. Do dziś tkwi we mnie wypowiedź starej kobiety, która z niejaką złością mówiła mniej więcej tak: ...

– Dokąd?! Do Zakopca???!!! Kiedy są ferie, trzeba dokądś wyjechać.Bo jest córka, która wciąż jeszcze jest dzieckiem i chce mieć zimowe wakacje. I nabrać sił przed maturą.Bo trzeba czasem uciec, żeby porozmawiać.Bo trzeba coś zmienić, żeby utwierdzić się w ...

Poleciałem do Wenecji, żeby czytać wiersze. Ale bycie zaproszonym do czytania niekoniecznie znaczy tyle, co chcieć czytać. Potrzeba czegoś jeszcze i czułem wyraźnie, że mam więcej niż jeden powód, żeby lecieć. Pierwszy – i nie obchodzi mnie, jeśli ktoś odb...

Chodzimy z Pawłem Smoleńskim wzdłuż granicy Europy. Jednej z wielu niejasnych granic, której na imię Sycylia. Próbujemy złapać zasadę i żywioł chwili, kiedy świat po tej stronie spotyka się ze światem, który jest pozornie po tamtej. Jedne rzeczy widzimy, s...

Są wakacje, jestem tam, gdzie co roku, siedzę na tarasie wynajętego domku i patrzę na zieleń. Ta zieleń to piniowy las, przez który co jakiś czas ktoś idzie lub biegnie. Starsi i młodsi, z kijkami do nordic walkingu, z zegarkami, na których sprawdzają, czy po...

Wrócił do mnie, a może ja do niego, bo mamy chyba niedomkniętą sprawę. Cesare Pavese (1908–1950), włoski pisarz, poeta, któremu zawdzięczam to, że zająłem się językiem włoskim. Był 1974 rok, przeczytałem fragmenty Rzemiosła życia, dziennika, który właśnie ...

Myślę, że dla tych młodych Warmiaków, którzy wiedzą albo próbują zrozumieć, czy ten specyficzny głos, który noszą w sobie, jest wezwaniem skierowanym osobiście do nich, nie mogło być lepszej nowiny: do seminarium duchownego w Olsztynie nie zgłosił się ani jed...

Ten chłopiec dostał swoją nietypową historię niedługo po tym, jak poszedł do szkoły. Przedtem wydawał się chłopcem raczej zwyczajnym. Może nadto rozmarzonym, nadto grzecznym. Nieco bardziej lękliwym niż inni. Często nie mógł zasnąć, bo rynna za oknem miała...

Jestem poetą. Mówię to ze skrępowaniem, ale też z poczuciem, że nazywam siebie trafnie. Tyle tylko, że nie chcę mówić o sobie, lecz o wszystkich innych z perspektywy kogoś, kogo z tymi wszystkimi innymi coś łączy. Krótko mówiąc – powiem coś o innych poprzez s...

Po co tu płyną? Czego chcą? Są uchodźcami czy emigrantami ekonomicznymi? Jak gdyby ucieczka od głodu była czymś mniej wzniosłym i uprawnionym niż ucieczka przed wojną. Dlaczego? Po co?... Historii jest tyle, ilu ludzi, i żadna nie jest oczywista. Żadnej si...

We wrześniu byłem na premierze Projektu Laramie Moisésa Kaufmana, w reżyserii Michaela Gielety, w jego przekładzie. I powiem bez żadnej ostrożności: dostaliśmy spektakl znakomity przez to, jak jest ważny, jak w Polsce aktualny, jak poprowadzony, zagrany, utka...

Mam chwile, kiedy znikam, nie interesuję się światem, zamykam się. To czasem dobrze robi, pozwala przeczekać. Wyjście na świat bywa jednak bolesne. Tak się zdarzyło ostatniej zimy. Kiedy wyjrzałem ze swojej nory, okazało się, że zmarł Leszek Aleksander Moczul...

Jest 10 listopada 2019 roku, jestem na Sycylii, w Giardini Naxos, biorę z hotelowej półki książki Andrei Camilleriego, konfrontuję to, co widzę na własne oczy, ze światem jego sycylijskich powieści. Caterina, właścicielka hotelu Palladio, pyta mnie o ocenę je...

Najgorsze są pożegnania. Pani Jadzia jak zwykle miała łzy w oczach, a i nam niewiele brakowało. Czy spotkamy się za rok? A jeśli się uda, to czy wszyscy? W jakim będziemy nastroju? Przyjedziemy, aby cieszyć się życiem, czy żeby się pomartwić w miejscach, któr...

– Poprowadzisz warsztaty poetyckie w więzieniu dla młodocianych? – pyta przez telefon Biagio Guerrera, przyjaciel poeta z Katanii (potem potwierdza zaproszenie w mailu).– Gdzie?– W Acireale… Lecę, jest połowa listopada. Zanim pojedziemy do zakładu karnego,...

Dlaczego nie miałem pojęcia o istnieniu kogoś takiego jak Kazys Varnelis? Dlaczego nie wiedziałem, że jest w Wilnie niezwykłe zupełnie Muzeum Puszkina? Dlaczego Wilno to dla mnie – do wczoraj – głównie Mickiewicz i po tysiąc razy odmieniana Polska? *** ...

Jak niezwykłym wydarzeniem społecznym jest metro! Autobus i tramwaj pewnie też, ale korzystam z nich rzadziej, w dodatku układ miejsc nie sprzyja odczuciom i myślom, którym ulegam w metrze. Pierwszym znakiem tego, że metro weszło do mojego życia wewnętrzne...

Miałem pisać o Klerze. Tak było: nazajutrz po premierze zadzwoniłem do ojca Romana i zapytałem, czy nie ma nic przeciwko temu, że następny felieton będzie o filmie Smarzowskiego. „Nic a nic”, odparł, a mnie przeszło i nie mam ochoty powiedzieć nic więcej pona...

Był 2008 rok. Zaprosiłem Wisławę Szymborską na Sycylię – chyba już jako przyjaciel, a na pewno jako dyrektor Instytutu Polskiego. Szukałem dla niej publiczności możliwie najciekawszej, innej niż wszystkie, a także najlepszego miejsca na wypady i odpoczynek – ...

Po pierwsze, On jest, bo ja jestem i jest tak zwany mój świat. W najgorszym wypadku jest mną i moją perspektywą. Moim życiem. Ale to – powiadam – w najgorszym, minimalistycznym przypadku. Bo przecież nie jest mną ani ja nie jestem Nim. Ta pierwsza myśl się...

Wyhamowałem w sobie łapczywość, z jaką czytałem kiedyś nowe książki. Kiedy piszę ten felieton, mam jeszcze 59 lat, gdy się ukaże drukiem, będę miał 60. Czas nie stawia niby materialnych cezur, nie jest tak, że dochodzisz do jakiegoś wieku i przechodzisz przez...

To nieprawda, że do Włoch jeżdżę na każde zaproszenie. Że dobry jest każdy pretekst. Tak było pewnie kiedyś: bardzo pragnąłem tam być, świat miał mi tylko dać alibi. A jednak, choć jestem zmęczony, znów spada na mnie seria pretekstów i znów nie mam siły odmów...

Na dni i tygodnie epidemii umówiliśmy się z domownikami, że każdego dnia, na przemian, będziemy wybierali filmy, które cała trójka będzie musiała obejrzeć razem. I po raz kolejny dochodzi do mnie w tych dniach, jak wiele zawdzięczamy aktorom. Myślę zwłaszcza ...

Kiedy Janek trafił do szpitala na oddział dla uzależnionych, pielęgniarka, widząc, że odwiedza go piękna żona, a z nią piękne córki, powiedziała: „Wie pan, dziwię się panu… Taka wspaniała rodzina…”. Co miało oznaczać mniej więcej tyle: „Dlaczego pan pije, sko...

Wiem, że powołuję się na niego często, ale cóż na to poradzę, że Dino Buzzati, pisarz włoski z Belluno, zawarł w swoich powieściach, a zwłaszcza w opowiadaniach, większość moich obsesji i lęków, niewyrażalnych wahań i wewnętrznych pulsacji. I oto znów do mnie...